Γράφει ο Γιαννης Ζαραμπούκας
[…] παρελθόν και παρόν είναι τόσο κοντινά, περίπου αδιαίρετα, λες κι ο χρόνος είναι μια τεχνητή διέγερση η οποία προκύπτει από ένα υλικό που λαχταράει να ενωθεί, να αλληλοεισδύσει και να γίνει κάτι βαρύ και πολύ μικρό, σαν κάποιο από εκείνα τα ουράνια σώματα για τα οποία μας μιλούν οι επιστήμονες.
Αν με ρωτούσατε πριν λίγο καιρό ποια είναι η Άιρις Μέρντοχ, θα σιωπούσα μη ξέροντας τι να απαντήσω. Ευτυχώς για εμάς τους νεότερους και ίσως όχι και τόσο έμπειρους αναγνώστες οι εκδόσεις Gutenberg και η εξαιρετική κατά γενική ομολογία μεταφράστρια Αθηνά Δημητριάδου, μας έδωσαν την ευκαιρία να γνωρίσουμε μία σπουδαία μυθιστοριογράφο και φιλόσοφο ιρλανδικής καταγωγής, την Άιρις Μέρντοχ, μεταφράζοντας εκ νέου το magnum opus της «Θάλασσα, θάλασσα». Μυθιστόρημα το οποίο της χάρισε το βραβείο Booker για το 1978.
Με φόντο έναν ερειπωμένο πύργο της αγγλικής εξοχής, δίχως ηλεκτρικό ρεύμα και αστικές ανέσεις, έναν πύργο που τον αγγίζει σχεδόν η θάλασσα, αφού βρίσκεται σκαρφαλωμένος στην άκρη ενός βραχώδους γκρεμού, η Άιρις Μέρντοχ ξεδιπλώνει την ιστορία του Τσάρλς Άροουμπαϊ. Πρόκειται για έναν προσφάτως συνταξιούχο θεατράνθρωπο, που έχει ασχοληθεί τόσο με την ηθοποιία και τη σκηνοθεσία, όσο και με τη συγγραφή θεατρικών κειμένων, ο οποίος παρότι χαίρει αποδοχής και εκτίμησης από τον κύκλο του, αποφασίζει να απομονωθεί με σκοπό να συντάξει την αυτοβιογραφία του ή τα απομνημονεύματά του, ούτε ο ίδιος δεν έχει αποφασίσει ακριβώς τι θέλει να κάνει, σε μία προσπάθεια συμφιλίωσης με τον εσώτερο εαυτό του και εύρεσης της εσωτερικής του σοφίας.
Ο Τσάρλς περνά τις μέρες του κάνοντας βουτιές στην παγωμένη θάλασσα, τρώγοντας τα ομολογουμένως κακόγουστα, ίσως και κακόγευστα φαγητά που ο ίδιος ετοιμάζει, κάνοντας μεγάλους περιπάτους και βόλτες στα λιγοστά μαγαζιά του χωριού που βρίσκεται εκεί κοντά, χωρίς ωστόσο να αναπτύσσει φιλικές σχέσεις με τους ελάχιστους κατοίκους της περιοχής. Ταυτόχρονα, αναμοχλεύει το παρελθόν, ξυπνώντας μέσα του μνήμες και στιγμές με ανθρώπους που διαδραμάτισαν κάποιο ρόλο στην προσωπική και επαγγελματική του πορεία.
Ο Τσάρλς χωρίς να προσπαθεί να κρύψει την ωραιοπάθεια και τον εγωκεντρισμό του, απολαμβάνει το νοητό ταξίδι στο παρελθόν, επιχειρώντας να κατανοήσει τις επιλογές και τις πράξεις του, εστιάζοντας κυρίως στις γυναίκες του μακρινού αλλά και πρόσφατου παρελθόντος του, με τον ίδιο ωστόσο να εμμένει, χωρίς να κρύψει τον παραλογισμό που τον κατακλύζει, στον πρώτο του εφηβικό έρωτα, την Χάρτλι, την οποία θα συναντήσει τυχαία στην περιοχή που κατοικεί, με την εκ νέου κατάκτηση της να αποτελεί μονόδρομο στις παρανοϊκές σκέψεις του.
Η Άιρις Μέρντοχ δημιουργεί έναν γοητευτικό αντί-ήρωα, ο οποίος εμφανίζει μία εντελώς χειριστική, εγωκεντρική και ναρκισσιστική συμπεριφορά, ειδικά ως προς τις γυναίκες που υπήρξαν κομμάτι της ζωής του. Η υπερβολική αγάπη και ο θαυμασμός που τρέφει για τον ίδιο του τον εαυτό, τον τυφλώνουν. Αδυνατεί να διακρίνει τα λάθη του, να αντιληφθεί την παρανοϊκότητα που διέπει τις σκέψεις του και να ελέγξει την παράλογη συμπεριφορά του. Αντίθετα, αγκιστρώνεται από τον ανεκπλήρωτο εφηβικό του έρωτα, με την αποκατάσταση αυτού να μετατρέπεται σε αυτοσκοπό, δίνοντας έτσι νόημα στο άχαρο παρόν του. Ο Τσάρλς παλεύει να συμφιλιωθεί με το εσωτερικό του χάος. Να αποδεχτεί την ατέλεια της ύπαρξης του. Αναζητά απεγνωσμένα και με λανθασμένο τρόπο την αποδοχή και την αγάπη, προσπαθώντας μάταια να νικήσει την κατάφορη μοναξιά, που χάσκει εντός του. Θα καταφέρει άραγε ο Τσαρλς να υπερκεράσει τα εμπόδια που ο ίδιος βάζει στον εαυτό του, και να οδηγηθεί στην αυτογνωσία και την αυτοπραγμάτωση;
Η Άιρις Μέρντοχ συνθέτει ένα αμιγώς υπαρξιακό μυθιστόρημα που συνομιλεί ανοιχτά με την πλατωνική φιλοσοφία, αφού μέσα από την αναδιάταξη του πολύπλοκου παζλ της ζωής του Τσαρλς, η Μέρντοχ επιχειρεί να αναδείξει ζητήματα όπως η ανάγκη του ανθρώπου να οδηγηθεί στην αυτογνωσία, γνωρίζοντας σε βάθος τις ανεξερεύνητες πτυχές της ύπαρξης του, αλλά και ζητήματα όπως ο έρωτα που εκφράζεται θα λέγαμε «αντανακλαστικά» αφού εντοπίζεται στην τάση του ανθρώπου να κατακτήσει, αλλά και η ζήλεια που τυφλώνει, διαφεντεύει οδηγεί σε παρορμητικές και άλογες ενέργειες.
Ολοκληρώνοντας, το ΘΑΛΑΣΣΑ, ΘΑΛΑΣΣΑ είναι ένα επιβλητικό μυθιστόρημα που πέρα από το βαθιά εντυπωσιακό υπαρξιακό και φιλοσοφικό του περιεχόμενο, καταφέρνει να γοητεύσει τον αναγνώστη μέσα από την ποιητικότητα με την οποία η συγγραφέας προσεγγίζει τη Φύση και ειδικότερα τη Θάλασσα, η οποία πρωταγωνιστεί με τον δικό της μοναδικά επιβλητικό τρόπο στις σελίδες αυτού του βιβλίου.
Από σήμερα λοιπόν, δηλώνω μεγάλος θαυμαστής της Άιρις Μέρντοχ!
Το μυθιστόρημα της Άιρις Μέρντοχ «Θάλασσα, θάλασσα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg, περισσότερες πληροφορίες ΕΔΩ
Photo by Thomas Kelley on Unsplash
Ο Γιάννης Ζαραμπούκας είναι ποιητής και αρθρογράφος λογοτεχνίας. Η τελευταία του ποιητική συλλογή "Οι άνθρωποι στις κορνίζες" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Συρτάρι, περισσότερες πληροφορίες ΕΔΩ
