Το κατασκοπικό νουάρ του Λεν Ντέιτον σαγηνεύει
O Λεν Ντέιτον, πριν καθιερωθεί ως συγγραφέας, εργάστηκε ως αεροσυνοδός, ταξιδιωτικός συντάκτης στο Playboy και εικονογράφος, ενώ ασχολήθηκε και με την παραγωγή ταινιών. Το ντεμπούτο του «Απόρρητος φάκελος ΙΠΚΡΕΣ» τάραξε τα νερά του κατασκοπικού νουάρ, ενώ το 1965 μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο με πρωταγωνιστή τον Μάικλ Κέιν αποσπώντας το βραβείο Bafta καλύτερου βρετανικού φιλμ. Τα μυστικά που είναι κρυμμένα βαθιά στα άδυτα των μυστικών υπηρεσιών, η σκοτεινή ατμόσφαιρα και οι καθηλωτικές ανατροπές δεν επέτρεψαν στο βιβλίο να χάσει τη λάμψη του στην πάροδο των ετών και πρόσφατα μεταφέρθηκε στη μικρή οθόνη σε μια σειρά έξι επεισοδίων (στην Ελλάδα προβάλλεται από την Cosmote TV).
Την ιστορία αφηγείται ένας ανώνυμος κατάσκοπος ο οποίος εργάζεται για τη μικρή μυστική υπηρεσία πληροφοριών WOOC (P) στο Λονδίνο. Έχει μια γραμματέα, την Άλις, που προσπαθεί μάταια να τον οργανώσει, ενώ το κλίμα στο γραφείο είναι πολύ ιδιαίτερο και ξεχωριστό σε σχέση με άλλες υπηρεσίες. Ο Ντάλμπι, ο αρχηγός της υπηρεσίας, τον ενημερώνει πως πρέπει να αναλάβει μια πολύ μπερδεμένη υπόθεση απαγωγής ενός διακεκριμένου επιστήμονα η οποία συνδέεται με οκτώ συνεχείς εξαφανίσεις επιστημόνων σε διάστημα λίγων εβδομάδων, για τις οποίες υποψιάζονται κάποιον Τζέι. Ο πράκτορας Χάρι –αυτό είναι το όνομα με τον οποίον τον φωνάζουν αλλά δεν είναι το πραγματικό του όνομα- πρέπει με τα χρήματα που του δίνει η υπηρεσία να καταφέρει να φέρει πίσω τον επιστήμονα. Η περιπέτεια ξεκινά και μια σειρά ατυχών συγκυριών του φέρνουν εμπόδια. Όμως εκείνος συνεχίζει να ψάχνει την άκρη του νήματος και βρίσκεται αντιμέτωπος με βασανιστήρια, ανακρίσεις και άψογα ενορχηστρωμένες παγίδες. Ο χρόνος τρέχει αμείλικτος και ο Χάρι οφείλει να προστατεύσει τον εαυτό και την υπηρεσία και κυρίως να μείνει ζωντανός.
Κατασκοπικό νουάρ που λαμβάνει την εποχή του Ψυχρού πολέμου, με φόντο το βροχερό και σκοτεινό Λονδίνο και στο προσκήνιο μια παράξενη υπόθεση εξαφανίσεων. Οι περιγραφές αποδίδουν στο απόλυτο την ατμόσφαιρα μυστηρίου και ζοφερών καταστάσεων, ενώ οι διάλογοι έχουν τη δύναμη που απαιτεί ένα κατασκοπικό θρίλερ και κατορθώνουν να προωθήσουν την πλοκή αφήνοντας ταυτόχρονα να σκιαγραφηθούν οι χαρακτήρες των ηρώων. Η βραδυφλεγής πλοκή είναι δομημένη με απίστευτη λεπτομέρεια και προσοχή, αποκαλύπτοντας σταδιακά όλα τα κομμάτια του απαιτητικού παζλ μέσα από σκευωρίες, πυρηνικές δοκιμές και παιχνίδια κατασκόπων και διπλών ταυτοτήτων. Οι καταστάσεις αλλάζουν διαρκώς και η ένταση φτάνει στο ζενίθ καθώς περιπλέκεται η υπόθεση. Αν και τα γεγονότα δεν φαίνεται αρχικά να έχουν μια λογική αλληλουχία, πλησιάζοντας προς το φινάλε, όλα κουμπώνουν αποκαλύπτοντας τη μεγάλη εικόνα.
Το κλασικό είναι κλασικό. Και αυτό το μυθιστόρημα αποκαλύπτει στις νέες γενιές τις καθαρές γραμμές και την αξία των κατασκοπικών νουάρ του χθες, καθώς επιτυγχάνει με απλότητα, λιτό ύφος και έξυπνες κινήσεις να ενώσει δράση, μυστήριο και σασπένς ρίχνοντας φως στους κανόνες που όριζαν και καθόριζαν τις μυστικές υπηρεσίες την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Οι εξελίξεις πυροδοτούν διαρκώς την αγωνία του αναγνώστη. Όλα είναι θολά και ο πρωταγωνιστής πηγαίνει στα τυφλά παλεύοντας να βρει ένα στοιχείο που θα τον βοηθήσει να βρει μια έξοδο διαφυγής από τον λαβύρινθο των γεγονότων και των άλυτων εξαφανίσεων. Οι εναλλαγές στα γεγονότα είναι ραγδαίες και οδηγούν διαρκώς σε απρόβλεπτες καταστάσεις. Συμμαχίες, προδοσίες, βασανιστήρια, πιέσεις, ανακρίσεις, επιχειρησιακές αποτυχίες, παρακολουθήσεις, συνδυάζονται με μαεστρία και υφαίνουν μια συναρπαστική ιστορία δράσης. Η υπόθεση δεν βασίζεται στα πολλά πρόσωπα αλλά στην πλούσια πλοκή, ενώ η πρωτοπρόσωπη αφήγηση πραγματικά λειτουργεί εξαιρετικά. Όλα παρουσιάζονται μέσα από την οπτική του πρωταγωνιστή, όπως εκείνος τα βιώνει και τα σκέφτεται και όχι πάντα όπως πραγματικά είναι. Η αφήγηση εμπλουτίζεται και απογειώνεται με το ξεχωριστό χιούμορ του συγγραφέα, σε στιγμές που η πλοκή το έχει ανάγκη για να πάρει μια ανάσα, και το αποτέλεσμα είναι εκρηκτικό.
Ο «Απόρρητος φάκελος ΙΠΚΡΕΣ», σε εξαίρετη μετάφραση του Αντώνη Καλοκύρη, είναι ένα νουάρ που κρύβει στις σελίδες του την ομορφιά και την επιδεξιότητα των κλασικών ιστοριών κατασκοπείας.
Το βιβλίο του Λεν Ντέιτον «Απόρρητος φάκελος ΙΠΚΡΕΣ» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος, περισσότερες πληροφορίες ΕΔΩ
Η σειρά The Ipcress File προβάλλεται από την Cosmote TV
Photo by David Dibert on Unsplash
photo credit: https://next-episode.net/the-ipcress-file
Η Κέλλη Κρητικού είναι βιβλιοκριτικός και αρθρογράφος σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα
