Η συγγραφέας Μαργαρίτα Αλευρίδη γράφει για το βιβλίο του Τζ. Ντ. Σάλιντζερ
Ο έφηβος Χόλντεν αποβάλλεται από το σχολείο του στην Πενσιλβάνια και αφηγείται τα γεγονότα της περιπλάνησης του στη Νέα Υόρκη, όπου καταφθάνει μία ημέρα πριν από εκείνη της αποβολής του. Θέλοντας να αποφύγει την αντιπαράθεση με τους γονείς του, περιπλανιέται στην πόλη και με οδηγό τις αναμνήσεις του πραγματοποιεί ένα ιδιότυπο οδοιπορικό στον εσωτερικό του κόσμο, τα άγχη, τα όνειρα, τους φόβους, τη σεξουαλικότητα, και όλες εκείνες τις συνθήκες που καθόρισαν την ιδιοσυγκρασία του. Παρόλα αυτά, θα ήταν άδικο για το βιβλίο αυτό να θεωρηθεί πωςπραγματεύεται απλώς τη διαδικασία ενηλικίωσης ή έναν ύμνο στην επαναστατικότητα της εφηβείας.
Ο Φύλακας στη Σίκαλη (1951), είχε αρχικά, αν δεν κάνω λάθος, λογοκριθεί και απαγορευτεί στην Αμερική, και παρά το γεγονός πως κατά κάποιον τρόπο, έστω και ανυπόστατα, θεωρήθηκε πως διαταραγμένα άτομα επηρεάστηκαν από αυτό (συνδέθηκε με την δολοφονία του Λένον καθώς ο ίδιος ο Τσάπμαν είχε εμμονή με τον ήρωα του Σάλιντζερ), παραμένει (και δικαίως) ένα από τα πλέον εμβληματικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Θυμάμαι πως την πρώτη φορά που διάβασα το βιβλίο αυτό, ήμουν λίγα μόλις χρόνια μεγαλύτερη από τον Χόλντεν, και ίσως αυτός να ήταν ο λόγος που δεν μου είχε κάνει τότε και τόση εντύπωση. Ίσως να έφταιγε ο τρόπος γραφής του μου είχε φανεί αρκετά απλοϊκός σε σχέση με τα κλασικά αναγνώσματα των πρώτων φοιτητικών χρόνων. Τριάντα χρόνια όμως μετά, κρατώντας στα χέρια μου την ομολογουμένως εξαιρετική έκδοση του Πατάκη, μπορώ να πω πως με αυτή τη δεύτερη ανάγνωση συνειδητοποίησα πως η μετριοφροσύνη που ο Σάλιντζερ επιλέγει να συνθέσει τους χαρακτήρες των ηρώων του, η λιτή – ελεύθερη προθέσεων επιτήδευσης – γραφή, ο εκ πρώτης αυθόρμητος αλλά τελικά καλοδουλεμένος τρόπος κατάθεσης όσων επιθυμεί να μοιραστεί, έχει την δύναμη να παροχετεύσει στον αναγνώστη τις ουσίες και το βάθος ενός πολύ ιδιαίτερου κειμένου.
Ο Χόλντεν καταγράφει τον κόσμο που τον περιβάλλει και επιλέγει να τον διαχωρίσει σε αυθεντικό και κάλπικο.
Η αφήγηση του Σάλιντζερ προσφέρει πολλά επίπεδα ανάγνωσης. Ο Χόλντεν ζυγίζει τους χαρακτήρες που συναντά με τα αθώα μάτια ενός εφήβου και κυριολεκτικά κεντάει στις σκιαγραφήσεις τους με την εμπειρία που κουβαλάει στις πλάτες του ένας ενήλικας. Παρατηρεί συμπεριφορές, συνήθειες, ακόμα και απλές καθημερινές πράξεις υπεράνω πάσης υποψίας να επιβάλλονται ενδεχομένως κληρονομούμενες, να αποστηθίζονται μηχανικά, να επαναλαμβάνονταισυνειδητά αλλά και υποσυνείδητα για να οδηγήσουν τελικά σε συγκεκριμένα μοτίβα ζωής, ίδια και απαράλλαχτα εις τους αιώνες των αιώνων.
Ο Χόλντεν καταγράφει τον κόσμο που τον περιβάλλει και επιλέγει να τον διαχωρίσει σε αυθεντικό και κάλπικο. Σε κάθε του βήμα αφορίζει την κοινωνία που ζει κι επιθυμεί να την χτίσει εκ νέου. Όντας αθεράπευτα ρομαντικός, ελπίζει στη σωτήρια δύναμη της αγάπης. Πιστεύει πως η τιμιότητα της παιδικής αθωότητας αποτελεί τον ακρογωνιαίο της λίθο κι ονειρεύεται να σταθεί φύλακας στο χείλος του γκρεμού γύρω από ένα χωράφι σίκαλης για να κρατά ασφαλή τα παιδιά που παίζουν εκεί.
Διαβάζοντας λίγα πράγματα για την ζωή του Σάλιντζερ, συνειδητοποιώ πως στάθηκε ο ίδιος φύλακας όσων πρεσβεύει τοκείμενό του, διαφυλάσσοντάς τα από ανακολουθίες σε σχέση με την δική του πραγματικότητα. Αντιπαθούσε την δημοσιότητα και τα συμπαρομαρτούντα αυτής, και μάλιστα, τα τελευταία χρόνια της ζωής του, σπάνια έβγαινε από το σπίτι του, του οποίου η ψηλή περίφραξη δήλωνε την επιθυμία του να ζει απομονωμένος από τον υπόλοιπο κόσμο, ενώ συνάμα δημιουργούσε μέσω των κειμένων του τις συνθήκες μιας αυθεντικής αθωότητας.
Θα μπορούσε κάποιος να υποθέσει πως ο Σάλιντζερ υπήρξε ως ο τρόπος που είδε τον κόσμο, αποτελώντας ενδεχομένως την ενήλικη εκδοχή του έφηβου (αντι)ήρωά του. Πως επρόκειτο δηλαδή για έναν αιώνιο έφηβο που ακροβατούσε συνεχώς ανάμεσα στο τέλμα που οδηγεί στην μισανθρωπία και την δύναμη που ενέχει η ελπίδα και η πίστη στην αγάπη για τον ίδιο τον άνθρωπο. Από αυτήν την άποψη, ο Φύλακας στη Σίκαλη δεν θα μπορούσε παρά να αποτελεί, αν μη τι άλλο, όχι μόνο μια αφοριστική στάση απέναντι στα αειθαλή κοινωνικά στερεότυπα αλλά και ένα τρυφερό χάδι στο πρωτογενές υλικό των κοινωνιών.
Μαργαρίτα Αλευρίδη
Το βιβλίο “Ο φύλακας στη σίκαλη” του Τζ. Ντ. Σάλιντζερ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, περισσότερες πληροφορίες ΕΔΩ
Photo by Lerone Pieters on Unsplash
Photo by Caio Silva on Unsplash
Photo by Chris Leipelt on Unsplash
Το τελευταίο βιβλίο της Μαργαρίτας Αλευρίδη "Β6" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εύμαρος https://evmarosbooks.gr/?product=b6
