Γράφει ο Γιάννης Ζαραμπούκας
Ο Ισμαήλ Κανταρέ είναι ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους συγγραφείς αλβανικής καταγωγής. Πρόκειται για έναν συγγραφέα που κατάφερε να εισάγει τη χώρα του στον χάρτη της παγκόσμιας λογοτεχνίας, σπάζοντας το φράγμα της βαλκανικής χερσονήσου.
Το μυθιστόρημα του «Κρύα λουλούδια του Μάρτη» αποτελεί την πρώτη μου επαφή με το έργο του. Κυκλοφόρησε το 2002 σε μετάφραση του κύριου Γιώργου Παναγιώτου από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.
Με φόντο τη χώρα του, την Αλβανία, μία χώρα μικρή και απομονωμένη, σφηνωμένη στη μία πλευρά της βαλκανικής χερσονήσου, χώρα δυσπρόσιτη όχι λόγω των γεωφυσικών της χαρακτηριστικών, αλλά κυρίως λόγω του κομμουνιστικού καθεστώτος που επέβαλε ο Ενβέρ Χότζα για περισσότερα από 40 χρόνια, ο Ισμαήλ Κανταρέ συνθέτει ένα συμπυκνωμένο μυθιστόρημα, κοινωνικό-ιστορικού περιεχομένου ό όγκος του οποίου δεν ξεπερνά τις 200 σελίδες.
Κεντρικός χαρακτήρας του Κανταρέ είναι ο Μαρκ Γκουραμπάρδι. Ένας ζωγράφος που γεννήθηκε και ζει στην Αλβανία, όπου εργάζεται σε ένα κυβερνητικό Κέντρο Τέχνης. Βασικός άξονας της μυθιστορηματικής πλοκής είναι η εκρηκτική ερωτική σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στον ζωγράφο και το μοντέλο του, μία γυναίκα το γυμνό πορτραίτο της οποίας, πασχίζει να ολοκληρώσει εδώ και καιρό. Μέσα από την ιστορία των δύο εραστών, η οποία αποτελεί το θεμέλιο της μυθιστορηματικής πλοκής, ο Κανταρέ βρίσκει πάτημα και αναπτύσσει ένα πλήθος επιμέρους ιστοριών, όπως ο θρύλος με τη γυναίκα που παντρεύτηκε ένα φίδι, η αλλαγή των κλειδαριών στο ατελιέ του ζωγράφου, καθώς και η εξιστόρηση του χρονικού μίας τραπεζικής ληστείας, ιστορίες που συμπληρώνουν την κεντρική πλοκή και λειτουργούν με αμιγώς συμβολικό χαρακτήρα, διατρέχοντας σποραδικά όλο το μήκος του μυθιστορήματος.
Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που ακροβατεί ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα, με τα όρια μεταξύ τους πολλές φορές να είναι κάτι παραπάνω από δυσδιάκριτα. Παρόλα αυτά, ο Ισμαήλ Κανταρέ καταφέρνει να φωτίσει μέσα από το έργο του τη ρευστότητα και την ασάφεια που επικρατούσαν στους κόλπους της χώρας του, μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος του Ενβέρ Χότζα και του εφήμερου διαδόχου του, καθώς και να αναδείξει τις αποτυχημένες ίσως προσπάθειες δημιουργίας μίας νέας κοινωνικής πραγματικότητας στα πρότυπα των δυτικών κοινωνιών, μίας πραγματικότητας ωστόσο που διέπεται από έντονη αξιακή διαφθορά και εμφανίζει μία δικαιολογημένη τάση υλιστικής προσκόλλησης. Παράλληλα, επανεμφανίζεται ο θεσμός της βεντέτας και η έννοια της εκδίκησής, η οποία δύναται να ολοκληρωθεί μόνο διαμέσου της αιματοχυσίας, καταδεικνύοντας πόσο βαθιά ριζωμένες στο κοινωνικό ασυνείδητο ενός λάου είναι πολλές φορές κάποιες αντιλήψεις, που σήμερα ίσως να φαντάζουν ιδιαίτερα απαρχαιωμένες και αναχρονιστικές.
Μέσα από το σύντομο αυτό μυθιστορηματικό του έργο, ο Ισμαήλ Κανταρέ φέρνει στην επιφάνεια το σκληρό πρόσωπο της κομμουνιστικής Αλβανίας, όπου οι κάτοικοι της χώρας καλούνταν να επιβιώσουν μέσα σε έναν κόσμο σκοτεινό και απάνθρωπο, έναν κόσμο άδικο και παράλογο, όπου ο φόβος υπήρξε τελικά ο μεγαλύτερος δυνάστης του αλβανικού λαού, αλλά ταυτόχρονα και η αχίλλειος πτέρνα του!
Το βιβλίο «Κρύα λουλούδια του Μάρτη» του Ισμαήλ Κανταρέ κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.
Photo by TOMOKO UJI on Unsplash
Ο Γιάννης Ζαραμπούκας είναι ποιητής και αρθρογράφος λογοτεχνίας. Η τελευταία του ποιητική συλλογή "Οι άνθρωποι στις κορνίζες" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Συρτάρι, περισσότερες πληροφορίες ΕΔΩ
