Η εκπαιδευτικός, συγγραφέας και ιδρυτικό μέλος του Library4all σε μια μοναδική συνέντευξη
Η Ελένη Γερουλάνου είναι μια γυναίκα που σε αφοπλίζει από την πρώτη στιγμή με το τεράστιο χαμόγελό της και την ηρεμία που αποπνέει το πρόσωπό της. Διευθύντρια από το 2000 του Νηπιαγωγείου της Σχολής Μωραΐτη και με ειδίκευση σε προγράμματα μουσείων για παιδιά προσχολικής ηλικίας, δεν σταματά να προσφέρει καινοτόμες δράσεις και να ανοίγει νέους ορίζοντες στα παιδιά. Έχοντας γράψει πλήθος παιδικών βιβλίων και με βαθιά πίστη στον σπουδαίο ρόλο των βιβλιοθηκών σε κάθε σχολείο, δημιούργησε με άλλους τέσσερις ανθρώπους το 2013 τη μη κερδοσκοπική εταιρεία Library4all με σκοπό να γεμίσουν σχολικές βιβλιοθήκες δημοσίων σχολείων της χώρας με καινούρια ή σχεδόν καινούρια βιβλία.
Για όλα τα παραπάνω αλλά και για την καθημερινότητά της, άνοιξε την καρδιά της στο ComfortZone σε μια απολαυστική, πλούσια και ενδιαφέρουσα συνέντευξη.
Παιδαγωγική και μουσειακή εκπαίδευση. Πώς προέκυψε αυτό το ιδιαίτερο κράμα στη ζωή σας και πώς πιστεύετε πως αλληλοεπιδρά και βοηθά το ένα το άλλο;
Σπούδασα παιδαγωγικά στην Αθήνα και στο δρόμο μου συνάντησα ανθρώπους με την ίδια σπίθα, που με ενέπνευσαν. Τους εμπιστεύτηκα και μαζί ανακαλύψαμε τον μαγικό κόσμο των παιδιών. Ήμουν σίγουρη πως αυτό το μονοπάτι θα ακολουθήσω. Η Αμερική ήταν άλλος ένας σταθμός. Εκεί γνώρισα για τα καλά τη σημασία και την ομορφιά της λέξης μουσείο. Η μουσειοπαιδαγωγική ήταν άλλη μια μοναδική διαδρομή. Δεν έμεινα στη Βοστώνη και έτσι, επιστρέφοντας στην Ελλάδα αποφάσισα να συνδυάσω παιδαγωγική και μουσειακή εκπαίδευση. Η Σχολή Μωραΐτη, το σχολείο στο οποίο ακόμα βρίσκομαι ήταν μια γόνιμη βάση για την πορεία μου.
Εμείς οι παιδαγωγοί που υπηρετούμε τη μουσειακή εκπαίδευση πιστεύουμε ότι το μουσείο μπορεί να είναι το σχολείο του μέλλοντος. Έτσι, μέσα από κατάλληλα προγράμματα τα παιδιά αλληλοεπιδρούν με τα εκθέματα, μιλάνε με αυτά, παρατηρούν, καταγράφουν, συγκρίνουν, αναζητούν, συμπεραίνουν. Τα αντικείμενα-εκθέματα αποτελούν εργαλεία μάθησης και γίνονται κινητήρια δύναμη για τη γνώση.
Για τα παιδιά, η επίσκεψη στο μουσείο δρα ως προωθητική δύναμη, σαν μία μαγική προπέλα που προσφέρει σύγχρονους εναλλακτικούς τύπους εκπαίδευσης. Η τέχνη ενεργοποιεί την πολλαπλή νοημοσύνη τους, συμβάλλοντας στην ολιστική ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους. Το μουσείο αποτελεί ένα θησαυρό γνώσεων και μέσα εκεί μπορούμε να ζωντανεύσουμε τη μαθησιακή διαδικασία. Στην πραγματικότητα μιλάμε για μια διαδρομή ανακάλυψης μαζί με τα παιδιά, όπου κάθε πληροφορία μετατρέπεται σε γνώση με παιγνιώδη τρόπο. Μέσω της τέχνης πιστεύω ότι μπορούμε να περάσουμε στα παιδιά ευκολότερα κάποια μηνύματα και να τα καθοδηγήσουμε σε ένα πλήθος μαθησιακών διαδρομών.
Το μουσείο και το σχολείο είναι ή οφείλουν να είναι αντικριστές πόρτες στη γνώση, όπως λέει η ιστορικός τέχνης Γεωργία Κακούρου-Χρόνη.
Από το 2000 έχετε αναλάβει τη διεύθυνση του Νηπιαγωγείου της Σχολής Μωραΐτη. Πόσο διαφορετικές ήταν οι προκλήσεις που είχατε να αντιμετωπίσετε τότε σε σχέση με το σήμερα;
Ξεκίνησα το 1986 ως νηπιαγωγός στο Νηπιαγωγείο και το 2000 το Σχολείο μού εμπιστεύθηκε τη Διεύθυνση του Νηπιαγωγείου. 36 χρόνια λοιπόν μάχιμη νηπιαγωγός είδα αρκετά πράγματα να αλλάζουν. Τότε ήμουν μικρή, με την απειρία αλλά ταυτόχρονα και τη φρεσκάδα που έχει ένας νέος άνθρωπος όταν ξεκινά να αλλάξει τον κόσμο. Τώρα έχω πια την πείρα και την ωριμότητα να αξιολογήσω τι είναι σημαντικό και τι όχι τόσο. Η βασική αποστολή του σχολείου παραμένει όμως η ίδια. Και η αξία του παιχνιδιού και η σημασία του για την ανάπτυξη των παιδιών παραμένουν οι ίδιες. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού, οι μέθοδοι, το περιεχόμενο και η θέση του σχολείου μέσα στην κοινωνία αλλάζουν με τα χρόνια. Σε καμία περίπτωση το σχολείο δεν έρχεται όμως να υποκαταστήσει το ρόλο των γονέων που παραμένει καθοριστικός, σε όλη την διαδικασία της ανάπτυξης του παιδιού και ιδιαίτερα στην ηλικία των τάξεων του νηπιαγωγείου. Νομίζω πως αυτό που έχει πραγματικά σημασία είναι να προσπαθούμε σε κάθε στιγμή να παρέχουμε παιδεία με την ευρύτερη έννοια μέσα από το σχολείο και όχι μόνο γνώσεις και δεξιότητες.
Καθώς περιστοιχίζεστε καθημερινά από αθώες και εύπλαστες ψυχές, ποιες είναι οι αγωνίες σας αλλά και πιο εφόδια θεωρείται απαραίτητα να τους δώσετε πριν περάσουν το κατώφλι του δημοτικού;
Αυτό που πιστεύω είναι ότι με γνώμονα πάντα το παιχνίδι τα παιδιά θέλουμε να είναι γνωστικά έτοιμα και συναισθηματικά ώριμα πριν περάσουν το κατώφλι του δημοτικού. Ξέρετε, γράμματα θα μάθουν. Πρέπει να υπάρχει ισορροπία και στο συναισθηματικό τους κομμάτι για αυτό η συναισθηματική ενδυνάμωση και η ευεξία των παιδιών είναι ιδιαίτερα σημαντικές στην ολόπλευρη ανάπτυξή τους.
Το 2013, μαζί με άλλους τέσσερις φίλους σας, ιδρύσατε τη μη κερδοσκοπική εταιρεία Library4all με σκοπό να γεμίσετε σχολικές βιβλιοθήκες δημοσίων σχολείων της χώρας με καινούρια ή σχεδόν καινούρια βιβλία. Ποια ήταν η αφορμή που σας ώθησε σε αυτό το εγχείρημα;
Aναζητώντας τρόπους για να στηρίξουμε και να ενισχύσουμε τις σχολικές βιβλιοθήκες της χώρας και να συμβάλλουμε στη δημιουργία καινούριων, τον Αύγουστο του 2013 γνωρίσαμε τη Susan Robbins, ιδρύτρια του περίφημου Project Cicero, που συγκεντρώνει βιβλία για τα υποβαθμισμένα σχολεία της Νέας Υόρκης. Συζητώντας μαζί της, σκεφτήκαμε να διοργανώσουμε κι εμείς στην Ελλάδα κάτι ανάλογο. Έτσι τον Σεπτέμβριο του 2013 ιδρύσαμε το Library4all και η πρώτη μας μεγάλη δράση ονομάστηκε bookwave, κύμα βιβλίων δηλαδή, και αφορούσε τα σχολεία στην Αττική, όπου επικεντρωθήκαμε τον πρώτο χρόνο. Τον δεύτερο χρόνο, χάρη σε ένα τηλεοπτικό σποτ με αφορμή το bookwaveπου προβλήθηκε σε όλη τη χώρα, αρχίσαμε να δεχόμαστε αιτήματα από εκπαιδευτικούς από κάθε γωνιά της Ελλάδας. Έτσι αποφασίσαμε να ανοίξουμε τη δράση μας και για τα σχολεία στην περιφέρεια.
Από το 2013 μέχρι σήμερα, τι έχει καταφέρει να επιτύχεις το Library4all;
Μέσα στα σχεδόν εννέα χρόνια της λειτουργίας του Library4all έχουμε προσφέρει περισσότερα
από 500.000 βιβλία σε 4.800 σχολεία, σε επτά παιδιατρικά νοσοκομεία, 250 φορείς, κοινωνικές υπηρεσίες, ιδρύματα, 30 δομές φιλοξενίας παιδιών προσφύγων και έχουμε εισπράξει αμέτρητα παιδικά χαμόγελα. Βιβλία μας έχουν ταξιδέψει σε ελληνικά σχολεία στην Ίμβρο, στο Κατάρ, στην Τιφλίδα, στη Νάπολη, στη Χάγη, στο Cambridge, στη Νυρεμβέργη και στη Νέα Υόρκη. Νομίζω ότι ο αριθμοί που σας ανέφερα είναι ενδεικτικοί της προσπάθειας που καταβάλλουμε, αλλά αυτό δεν μας κάνει να επαναπαυόμαστε. Χρειαζόμαστε διαρκώς νέα βιβλία, γιατί η λίστα αναμονής των σχολείων είναι τεράστια και μεγαλώνει καθημερινά. Θα ήταν ευχής έργο να μην μας χρειάζονται πια τα σχολεία, γιατί αυτό θα σημαίνει ότι θα έχουν καλυφθεί πλήρως οι ανάγκες τους. Κάθε χρονιά που ολοκληρώνονται οι αποστολές μας στα σχολεία με πονάει η μέση μου από τα βιβλία που έχω κουβαλήσει. Η σκέψη όμως πως όλο αυτό που κάνουμε αξίζει πραγματικά, πως μπορεί έστω και σε ένα παιδί να αλλάξει ο κόσμος του κρατώντας ένα βιβλίο, με κάνει να ξανασηκώνομαι και κάνω τρία βήματα μπροστά.
Επιθυμία μας όλα τα σχολεία να έχουν μία προσβάσιμη, ενημερωμένη βιβλιοθήκη, συνδεδεμένη με τη ζωή του σχολείου, με ράφια γεμάτα βιβλία, με βιβλιοθηκονόμο και με ετήσια κονδύλια από την πολιτεία για αγορά βιβλίων. Μία βιβλιοθήκη πραγματικά για όλους και όλες, με όλους και με όλες.
Πόσο σημαντική είναι για εσάς η συνεισφορά των εθελοντών αλλά και των χορηγών ώστε να συνεχίζει η μη κερδοσκοπική οργάνωση το έργο της;
Μεγάλη και πολύ σημαντική είναι η συμβολή των εθελοντών μας σε όλες τις δράσεις μας, με σταθερή και ουσιαστική συμβολή από την Μαρίνα Σπυρίδωνος, η οποία από το 2014 καθημερινά καταχωρεί τα αιτήματα των σχολείων και τα ενημερώνει ότι πλησιάζει ο καιρός που θα λάβουν ένα κουτί με βιβλία από μας. Να σημειωθεί ότι χωρίς τον μεγάλο μας χορηγό, την Αθηναϊκή Μεταφορική, που τόσο γενναιόδωρα έχει αναλάβει όλες τις αποστολές μας σχεδόν από την αρχή της λειτουργίας μας, δεν θα μπορούσαμε να λειτουργήσουμε τόσο αποτελεσματικά. Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες μεταφορικές εταιρείες στην Ελλάδα, η οποία έχει αναλάβει τη μεταφορά των βιβλίων στην πόρτα του κάθε σχολείου, αφιλοκερδώς, και το τονίζω αυτό. Όπως χαρακτηριστικά μας λέει ο ιδιοκτήτης της εταιρείας Κωστής Παπαζήσης, το Library4all είναι ο «πελάτης» που τους πληρώνει με περηφάνεια, με συγκίνηση και απέραντη χαρά, καθώς μέσα από αυτή τη συνεργασία συμμετέχει όλη η εταιρεία στην προσπάθειά μας, κάνοντάς την πιο εύκολη.
Το Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου-ΚΙΚΠΕ επίσης στέκεται με γενναιοδωρία δίπλα μας συνεχώς από το 2014 με οικονομικές ενισχύσεις για την αγορά βιβλίων. Το Μουσείο Μπενάκη αγκάλιασε αμέσως την προσπάθειά μας και κάθε Φεβρουάριο, στοbookwaveμάς παραχωρεί μία αίθουσα στο κτήριό του στην Πειραιώς για τη μεγάλη αυτή ετήσια δράση μας. Από τους πρώτους μας υποστηρικτές ήταν και το Ίδρυμα Μποδοσάκη, που πίστεψε στην ιδέα μας και μας στήριξε, καλύπτοντας κάποια έξοδα σε τρία bookwave μας.
Από το 2020 ξεκινήσαμε μία συνεργασία με τη Δικηγορική εταιρεία Ζέπος & Γιαννόπουλος, που συνίσταται στην υιοθεσία σχολικών βιβλιοθηκών σε όλη την Ελλάδα, προσφέροντας σε αυτές όχι μόνο βιβλία, αλλά και την υλικοτεχνική υποδομή που χρειάζεται μια βιβλιοθήκη για να λειτουργήσει σωστά. Η αρχή έγινε με ένα ειδικό δημοτικό σχολείο, ένα νηπιαγωγείο στην περιφέρεια και ένα δημοτικό σχολείο στο κέντρο της Αθήνας, με μαθητές κυρίως παιδιά προσφύγων που γεννήθηκαν στη χώρα μας. Φέτος αγκαλιάσαμε ένα δημοτικό σχολείο στη Μεσσηνία και ένα ακόμα δημοτικό σχολείο στο Γραμματικό Αττικής. Του χρόνου ταξιδεύουμε στην Χώρα της Πάτμου.
Θέλουμε πολύ να έχουμε τη δυνατότητα να ανταποκρινόμαστε πιο γρήγορα στις αιτήσεις που καταφθάνουν συνεχώς. Να αυξήσουμε την οικονομική μας ενίσχυση, ώστε να μπορούμε μέσα σε κάθε κουτί μαζί με τα σχεδόν καινούρια βιβλία από τις δωρεές ιδιωτών, να έχουμε και ολοκαίνουρια βιβλία που επιλέγουμε και αγοράζουμε εμείς. Τέλος, ελπίζουμε στη συνεργασία με περισσότερους φορείς. Οι συνέργειες είναι πολιτισμός. Όνειρό μας είναι κάποια μέρα να γεμίσουμε με βιβλία τα ράφια των σχολικών βιβλιοθηκών όλης της χώρας.
Λαμβάνετε μηνύματα από τα παιδιά των σχολείων στα οποία στέλνει βιβλία το Library4all;
Μας δίνει πραγματικά μεγάλη δύναμη για τη συνέχιση της προσπάθειάς μας η θερμή ανταπόκριση, η ικανοποίηση και η χαρά των εκπαιδευτικών και των παιδιών, που την εισπράττουμε μέσα από τις επιστολές, τις ζωγραφιές, τις φωτογραφίες και τα email που μας στέλνουν. Αυτό είναι το κέρδος το δικό μας από την προσπάθειά μας, μαζί με την εμπιστοσύνη που χτίστηκε μέρα με τη μέρα με τους δασκάλους. Τα ευχαριστήρια μηνύματα από τις Διευθύνσεις των σχολείων είναι για μας η μεγαλύτερη ανταμοιβή.
Πώς μπορεί κάποιος να βοηθήσει τη δράση του Library4all;
Όποιος θέλει να υποστηρίξει το Library4all μπορεί:
- Να στείλει ένα email στο info@library4all.com με τα στοιχεία του και τι είδους βιβλία θα ήθελε να προσφέρει.
- Να διοργανώσει ένα bookdrive, συγκεντρώνοντας καινούρια ή σχεδόν καινούργια βιβλία για παιδιά ηλικίας 4-12 ετών.
- Να ζητήσει από τους καλεσμένους μίας γιορτής ή βάφτισης αντί δώρων να προσφέρουν βιβλία για το Library4all.
- Να κάνει μία χρηματική δωρεά, έτσι ώστε να αγοραστούν καινούρια βιβλία, καθώς οι δωρεές μεταχειρισμένων βιβλίων δεν επαρκούν για να καλύψουν τη μεγάλη ζήτηση που υπάρχει.
Ως συγγραφέας παιδικών βιβλίων, πόσο καίριος είναι ο ρόλος των βιβλίων για τη διαπαιδαγώγηση παιδιών και εφήβων στη σημερινή εποχή του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης;
Νομίζω πως κάθε άνθρωπος που συναναστρέφεται παιδιά τα επηρεάζει και επηρεάζεται από αυτά. Μένω στο κομμάτι της βιβλιοθήκης που είναι ένα μέρος σημαντικό. Η ευχαρίστηση που προσφέρει η ανάγνωση ενός βιβλίου, το ότι μέσα από ένα παραμύθι περνάς μηνύματα χωρίς διδακτισμούς και φλυαρίες και οδηγείσαι σε μαγικούς κόσμους, όπου όλα μπορούν να συμβούν, είναι ερεθίσματα που σίγουρα συντελούν στην ανάπτυξη των παιδιών.
Βιβλία που ξεχωρίσατε το τελευταίο εξάμηνο;
Σε ένα τελευταίο μου ταξίδι στην Αμερική συναντήθηκα με τη φίλη μου, εικονογράφο και συγγραφέα SophieBlackall και μου χάρισε το νέο της βιβλίο «Things to look forward to», ένα βιβλίο θησαυρός. Στις σελίδες του η Sophie έχει συγκεντρώσει μία συλλογή από μικρές χαρές για όλους μας. Λειτουργεί ως υπενθύμιση ότι ακόμα και οι μικρές στιγμές μπορούν να μας ανταμείψουν, όπως όταν αγκαλιάζω έναν φίλο, γράφω ένα γράμμα, χαϊδεύω έναν σκύλο, βλέπω τη θάλασσα, επισκέπτομαι ένα μουσείο. Άκουσα πως ετοιμάζεται η ελληνική έκδοση και δεν σας κρύβω πόσο το χάρηκα. Επίσης της ίδιας συγγραφέως είναι το βιβλίο «Αν ερχόσουν στη Γη», που έχει μεταφραστεί από τις εκδόσεις Διόπτρα. Το βιβλίο αυτό είναι μία υποκειμενική περιγραφή του κόσμου μέσα από τα μάτια ενός παιδιού. Ένα βιβλίο που μπορείς να το διαβάσεις μέσα σε 10 λεπτά, αλλά μπορείς και να σταθείς σε κάθε σαλόνι του για 10 λεπτά, όπως αναφέρει η ίδια η συγγραφέας. Τέλος «Το αγόρι, ο τυφλοπόντικας, η αλεπού και το άλογο» του Charlie Mackesy από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. Ένα βιβλίο τόσο μοναδικό, που μιλάει κατευθείαν στην καρδιά του αναγνώστη και προάγει την ενσυναίσθηση, όπως κανένα άλλο ως τώρα.
Ποια είναι η αγαπημένη σας ώρα της ημέρας;
Ξυπνάω πολύ νωρίς. Στις έξι είμαι ήδη όρθια, μπορεί και νωρίτερα. Είναι η ώρα που θα ανοίξω το κινητό μου και θα χαζέψω στα social media, θα διαβάσω τις πρώτες ειδήσεις, θα απαντήσω στα δεκάδες email του Library4all και θα ετοιμαστώ για το σχολείο. Το πρωινό ήταν και είναι ιεροτελεστία στο σπίτι. Όταν τα παιδιά ήταν μικρά, τρώγαμε όλοι μαζί πριν ξεκινήσει το τρέξιμο της ημέρας. Τώρα με τον άνδρα μου θα μοιραστούμε τον καφέ μας παρέα.
Τι αγαπάτε στην περιοχή που μένετε;
Το ό,τι ακούω τα πουλάκια κάθε πρωί, τον γκιώνη και τους γρύλους κάθε βράδυ.
Μότο ζωής
Είμαι ένας αισιόδοξος άνθρωπος. Ακόμα και όταν κάτι δεν πάει όπως το σχεδίασα, αρκεί μία ζεστή κουβέντα, ένα παιδικό χαμόγελο, το χέρι βοήθειας ενός φίλου, ενός συναδέλφου, της οικογένειάς μου για να γεμίσω ξανά τις μπαταρίες μου και να με κάνει να σκεφτώ ότι αξίζει τον κόπο να προσπαθούμε όλοι για το καλύτερο. Μότο ζωής; Χμ, νομίζω θα έλεγα: «Η δύναμη του μαζί».
Το τελευταίο βιβλίο της Ελένης Γερουλάνου “Ένας αρκούδος μια φορά” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, περισσότερες πληροφορίες ΕΔΩ
Η Κέλλη Κρητικού είναι βιβλιοκριτικός και αρθρογράφος σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα
