Συνέντευξη στην Κέλλη Κρητικού
Η Πασχαλία Τραυλού διαθέτει μια ξεχωριστή πένα και καταφέρνει με κάθε της μυθιστόρημα να αγγίζει ευαίσθητα κοινωνικά θέματα αλλά και να δίνει πνοή σε χαρακτήρες ρεαλιστικούς που σαγηνεύουν με τη δύναμη της ψυχής τους. Μια τέτοια ηρωίδα ξεπηδά και από τις σελίδες του νέου της βιβλίου με τίτλο «Το υπόγειο στην οδό Ήρας 12», που κυκλοφόρησε πρόσφατε από τις εκδόσεις Διόπτρα. Μια γυναίκα που ξεπερνά τον ίδιο της τον εαυτό για να υπερασπιστεί τα θέλω της και τις ανάγκες της και βάζει σκοπό της ζωής της να βοηθήσει και άλλες γυναίκες.
Όταν γράφετε ένα βιβλίο, σκέφτεστε τι θέλουν να διαβάσουν οι αναγνώστες ή γράφετε ακολουθώντας την έμπνευση και το συναίσθημά σας;
Καίρια η ερώτησή σας. Σαφώς και επιθυμώ να είναι δημοφιλή τα βιβλία μου, όμως η διαδικασία της συγγραφής είναι πέρα και πάνω απ’ όλα μια εσωτερική διαδικασία και αποτέλεσμα ψυχικού κραδασμού. Κάθε φορά που γράφω αφουγκράζομαι την ψυχή μου και τις δικές της ανάγκες έκφρασης, όπως εν προκειμένω τη λαχτάρα μου να τοποθετηθώ μυθιστορηματικά για το θέμα των αμβλώσεων. Όταν βέβαια συμβαίνει να υπάρχει χημεία βιβλίου και αναγνωστών, τότε η ικανοποίηση της συγγραφής πολλαπλασιάζεται. Aλλά πρόκειται για συγκυρία και αποτέλεσμα και όχι για αυτοσκοπό και προαπαιτούμενο της δημιουργικής μου έκφρασης, δίχως αυτό να σημαίνει πως δεν με ενδιαφέρει η γνώμη και η συμπόρευση με τους αναγνώστες μου.
Πώς επιλέγετε τους τίτλους των βιβλίων σας; Για το πρόσφατο βιβλίο σας πώς προέκυψε ο τίτλος;
Συνήθως τους επιλέγω στο τέλος, αφού έχω την εποπτεία όλου του έργου. Μπορεί να αποτελέσει τίτλο μια κομβική φράση ή λέξη, μια σκηνή, ένα πρόσωπο, ένα αντικείμενο. Δεν υπάρχει μανιέρα. Στην προκειμένη περίπτωση διάλεξα σκόπιμα για τίτλο το μυστικό ιατρείο που διατηρούσε η ηρωίδα μου, αφού αντιπροσωπεύει την τραγική εμπειρία αμέτρητων γυναικών την περίοδο που απαγορεύονταν οι αμβλώσεις.
Ποια ήταν η αφορμή για να γράψετε «Το υπόγειο στην οδό Ήρας 12»;
Ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη σε θέματα φύλου και λόγω των μεταπτυχιακών σπουδών μου, δεν θα μπορούσα να μείνω ασυγκίνητη όταν έμαθα ότι το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ αποφάσισε πρόσφατα την απαγόρευση των αμβλώσεων, μόλις λίγους μήνες αφότου πέθανε η διακεκριμένη νομικός Γουέντινγκτον, που πρωτοστάτησε το 1973 για την αποποινικοποίηση των εκτρώσεων. Η υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων στη Διόπτρα Αλεξάνδρα Αυγερινού μού ζήτησε να γράψω σχετικά ένα άρθρο. Από αυτές τις 1500 λέξεις γεννήθηκε ένα ολόκληρο μυθιστόρημα.
Το τεφτέρι της Παγώνας πραγματικά κόβει την ανάσα των αναγνωστών με όσα περιέχει. Πώς ανακαλύψατε όλες αυτές τις πληροφορίες και πώς νιώσατε διαβάζοντάς τες;
Στάθηκα ιδιαίτερα τυχερή, επειδή είχα αυτές τις πληροφορίες, ελεγμένες και διασταυρωμένες μέσα από τις διδακτορικές μελέτες που έθεσε υπόψη μου η διακεκριμένη καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αιγαίου και ειδική σε θέματα φύλου Μαρία Γκασούκα. Εξυπακούεται πως συγκλονίστηκα ως γυναίκα και ως άνθρωπος διαπιστώνοντας πόσο πόνο και αγωνία έχουν υπομείνει οι γυναίκες στην προσπάθειά τους να αυτοδιαθέτουν το σώμα τους.
Όταν γράφετε δύσκολες συναισθηματικά σκηνές, όπως ήταν εκείνες με τις αντιδράσεις του παπα-Δρόσου ή την απόγνωση της Ανθής, πώς καταφέρνετε να μη χαθείτε στην ένταση των συναισθημάτων;
Χάνομαι στην ένταση των συναισθημάτων. Κάθε φορά. Γι’ αυτό και ποτέ δεν θεωρώ έτοιμο προς έκδοση ένα βιβλίο μου δίχως να το διαβάσω ξανά και ξανά, σε διαφορετικές στιγμές της ψυχολογίας μου. Ένα βιβλίο χρειάζεται πολλή επεξεργασία με «παγωμένη» ματιά για να είναι έτοιμο να εκτεθεί. Ως εκ τούτου, αφήνω τα συναισθήματά μου να βγουν αβίαστα όταν υποδύομαι τους ήρωές μου κι έπειτα, σε δεύτερο χρόνο, επιστρέφω στο κείμενο και επιβάλλω το μέτρο.
Η Ανθή είναι μια ηρωίδα που διαμορφώνει την προσωπικότητά της και ισχυροποιεί τα πιστεύω της μέσα από μια σειρά σκληρών καταστάσεων και αποφάσεων. Νιώθετε πως έχουν κατακτηθεί πράγματα όσον αφορά το δικαίωμα επιλογής των γυναικών όσον αφορά το σώμα τους και τις επιλογές στην προσωπική τους ζωή ή θεωρείτεπως είναι μεγάλος ο δρόμος που έχουμε να διανύσουμε;
Θα έλεγα πως διάγουμε μια μεταβατική φάση προς μια νέα εκδοχή πολιτισμού όσον αφορά τις έμφυλες σχέσεις. Θα τολμούσα να πω ότι στο ερώτημά σας εμπλέκονται και γεωγραφικά και χωροταξικά κριτήρια. Πιο συγκεκριμένα, σαφώς και στον δυτικό κόσμο οι κατακτήσεις των γυναικών είναι περισσότερες τόσο στην ενδοοικογενειακή όσο και στην κοινωνική ζωή τους. Έχουν ίσα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα με τους άντρες, έχει εκλείψει το φαινόμενο της «γυάλινης οροφής» στον επαγγελματικό τομέα, κυκλοφορούν ελεύθερα μόνες τους, ψηφίζουν εδώ και χρόνια. Ταυτόχρονα όμως τα φαινόμενα των βιασμών, των γυναικοκτονιών, των πατριαρχικών στερεοτύπων, της κάθε είδους κακοποίησης, του stalking και του stealthing αποδεικνύουν πως κάποιοι συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τις γυναίκες σαν παιδιά ενός κατώτερου θεού. Αντίστοιχα, στην Ασία και στην Αφρική οι συνθήκες είναι ακόμη πρωτόγονες. Όσο υπάρχουν ακόμη κλειτοριδεκτομές, μπούργκες, λιθοβολημένες γυναίκες επειδή βγήκαν ασυνόδευτες από το σπίτι ή ερωτεύτηκαν, σκλάβες του σεξ και αναλφάβητες, κατανοεί κανείς πως υπάρχουν στη γη πολιτισμοί δύο ταχυτήτων. Άρα ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς και δύσκολος. Ας είμαστε ωστόσο αισιόδοξοι.
Ο αναγνώστης παρακολουθεί την Ανθή να θέτει ξανά και ξανά σε κίνδυνο τη ζωή της, προκειμένου να ζήσει όπως επιθυμεί σε μια εποχή όπου η γυναίκα δεν είχε το δικαίωμα να διεκδικήσει ένα καλύτερο αύριο για τον εαυτό της. Όμως και στις μέρες μας ακούμε καθημερινά γυναίκες να χάνουν τη ζωή τους επειδή δεν υποτάσσονται στα θέλω των συντρόφων/συζύγων τους και διεκδικούν τη συναισθηματική τους ελευθερία. Ποιες είναι οι σκέψεις σας;
Στην ουσία πρόκειται για νοσηρότητες απορρέουσες από το σύστημα της πατριαρχίας που κυριάρχησε για χιλιετίες στον πλανήτη. Τα στερεότυπα δεν ξεριζώνονται εύκολα. Διαμορφώνονται για να υπηρετήσουν συγκεκριμένα οικονομικά συστήματα (π.χ. όταν η οικονομία στηριζόταν στους άντρες και οι γυναίκες αντιμετωπίζονταν ως μηχανές αναπαραγωγής στρατιωτών και εργατών) και, αφότου εκλείψει η αιτία που τα δημιούργησε ή αλλάξουν οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, παραμένουν σε ισχύ δυσχεραίνοντας τις ανθρώπινες σχέσεις και προκαλώντας παθογένειες. Θεωρώ, όπως προείπα, ότι βιώνουμε μια μεταβατική φάση από το πατριαρχικό μοντέλο στο μοντέλο έμφυλης ισότητας. Χρειάζεται δουλειά για να διώξουμε τις σκιές και τα κατάλοιπα του παρελθόντος. Δουλειά σε προσωπικό, νομοθετικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο.
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου προβάλλει η υποταγή των πιστών στα λόγια και το κήρυγμα του παπά παλιότερα. Θεωρείτε πως στις μέρες μας η θρησκοληψία εξακολουθεί να χειραγωγεί ανθρώπινες συμπεριφορές και να καταπιέζει επιθυμίες καθοδηγώντας αποφάσεις ζωής;
Η θρησκευτική πίστη είναι αναμφισβήτητα κάτι σεβαστό, αλλά η θρησκοληψία κρύβει υψηλό βαθμό σκοταδισμού και επικινδυνότητας για την πολιτισμική εξέλιξη και την αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων, καθώς συνδέεται με φαινόμενα φανατισμού, ρατσισμού και μισογυνισμού. Σίγουρα η θρησκοληψία αποτέλεσε για χρόνια στήριγμα των πατριαρχικών δομών και, όσο επιτρέπουμε στους θρησκόληπτους να προσηλυτίζουν και να τρομοκρατούν συντηρώντας ένα σαθρό αξιακό σύστημα, όχι μόνο καταπιέζουν τις ανθρώπινες επιθυμίες, αλλά διαμορφώνουν και νοσηρές συνειδήσεις, κάνοντας τους ανθρώπους κοντόφθαλμους και επικίνδυνους. Ο ρατσισμός, ο φανατισμός και η θρησκοληψία είναι οι χειρότεροι εχθροί της ελευθερίας και της προόδου.
Κάθε φορά που γράφω αφουγκράζομαι την ψυχή μου και τις δικές της ανάγκες έκφρασης
Αν ναυαγούσατε σε ένα νησί, επιλέξτε έναν χαρακτήρα από τα βιβλία σας και έναν χαρακτήρα από ένα βιβλίο άλλου συγγραφέα τους οποίους θα θέλατε για συντροφιά.
Σίγουρα θα μου έκανε καλή συντροφιά και θα με βοηθούσε να επιβιώσω η Αμαζόνα Αίθρα από το βιβλίο μου Ηιέρεια με το τατουάζ, μιας και θα μου περιέγραφε τη ζωή πριν από 4000 χρόνια. Από την άλλη, θα ήταν συναρπαστική η συνύπαρξή μου με τη Λίλα από το βιβλίο της Σοφίας Βόικου με τον τίτλο Ηερωμένη του πατέρα, ένα πλάσμα αδάμαστο και γενναίο, που τολμούσε να τραγουδά τις άγριες μελωδίες της ακόμη κι όταν σφύριζαν οι βόμβες γύρω της.
Μουσική, τηλεοπτικές σειρές, βιβλία, θέατρο, ταξίδια. Ταξινομήστε τα με βάση τις δικές προτεραιότητες.
Ταξίδια, βιβλία, θέατρο, μουσική, τηλεοπτικές σειρές.
Ποια είναι η αγαπημένη σας ώρα της ημέρας;
Η στιγμή που αρχίζει να χαράζει. Πλημμυρίζω αισιοδοξία.
Τραγούδι που ακούτε ξανά και ξανά το τελευταίο διάστημα.
«Je suis malade» σε ερμηνεία του Γιώργου Περρή.
Το νέο μυθιστόρημα της Πασχαλίας Τραυλού «Το υπόγειο στην οδό Ήρας 12» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα, περισσότερες πληροφορίες ΕΔΩ
Η Κέλλη Κρητικού είναι αρθρογράφος και βιβλιοκριτικός σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα
