Γράφει η Γιώτα Βασιλείου
Από το Μεξικό μέχρι την Κούβα και από τη Χιλή μέχρι το Περού και την Αργεντινή, ζωντανεύουν οι ήρωες των αστυνομικών μυθιστορημάτων της Λατινικής Αμερικής. Ντετέκτιβς, δημοσιογράφοι, δικαστικοί, ακόμα κι ο απλός λαός, γίνονται οι ξεναγοί μας στο υπέροχο αυτό κινηματογραφικό ταξίδι, που μας προσφέρει ο διεθνώς αναγνωρισμένος και πολυβραβευμένος σκηνοθέτης και συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων Ανδρέας Αποστολίδη. Με το ντοκιμαντέρ του “Latin Noir” ο κος Αποστολίδης μας μεταφέρει στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπου συνομιλεί με τους καταξιωμένους συγγραφείς Claudia Pineiro, Paco Ignacio Taibo II, ), Luis Sepulveda, Leonardo Padura και Santiago Roncagliolo και διερευνά σε βάθος τα γεγονότα που οδήγησαν τη νέα αυτή γενιά συγγραφέων στη συγγραφή noir μυθιστορημάτων.
Ήδη στιγματισμένοι από τα πολιτικά κινήματα, τα γεγονότα και τις ταραχές των δεκαετιών 60-70 και με επιρροές από τους Κέιν, Χάμετ και Τσάντλερ, οι συγγραφείς δημιούργησαν μια νέα «σχολή» λογοτεχνίας, ένα υβρίδιο θα λέγαμε, τη «μαύρη» λογοτεχνία. To “noir” ως όρος χρησιμοποιήθηκε αρχικά στη Γαλλία. Σιγά-σιγά άρχισε να κερδίζει έδαφος και εν τέλει εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη και στη συνέχεια στη Λατινική Αμερική. Στην Ισπανία καθώς και στις Ισπανόφωνες χώρες, το είδος αυτό αναφέρεται ως “novella negra”. Οι νουάρ ιστορίες έχουν να κάνουν με αστική διήγηση, που πραγματεύεται το έγκλημα, τη βία, την εξουσία και το πώς αυτή ορίζει και καθορίζει τη ζωή του απλού λαού. Είναι ιστορίες που ο κακός της υπόθεσης είναι το ίδιος το κράτος!
Το νέο αυτό είδος, δεν είναι τίποτα άλλο, από την ελεύθερη καταγραφή των –προσωπικών πολλές φορές- βιωμάτων των συγγραφέων. Μια καταγραφή της πολιτικοκοινωνικής κατάστασης που επικρατούσε, των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων και των ακραίων συμβάντων. Εκτυλίσσονται κατά κύριο λόγο στα μεγάλα αστικά κέντρα της Λατινικής Αμερικής και εξετάζουν και εξιχνιάζουν, άμεσα ή έμμεσα, τα εγκλήματα των πολιτικών καθεστώτων. Τα φρικτά αυτά εγκλήματα μα και οι κοινωνικές ανισότητες, βγήκαν για πρώτη φορά στο «φως» μέσα από αυτό το υβριδικό είδος. Μέχρι τότε αποτελούσαν terra igognita. Ο Ανδρέας Αποστολίδης λοιπόν, με το ντοκιμαντέρ του “Latin noir” και μετέπειτα με το ομότιτλο βιβλίο*, εξετάζει αυτή ακριβώς την πορεία των συγγραφέων, από τη σύλληψη της ιδέας, μέχρι την πραγμάτωσή της και την συγγραφή νουάρ αριστουργημάτων που έχουν μείνει και θα συνεχίσουν να μένουν στην ιστορία.
Ο σχεδιασμός της ταινίας ξεκίνησε κοντά 7 χρόνια πριν και είναι μια συμπαραγωγή της ΕΡΤ, του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου και του καναλιού ARTE. Τα γυρίσματα έγιναν σε Ελλάδα, Ισπανία, Αργεντινή, Μεξικό και Αργεντινή. Οι άξονες γύρω από τους οποίους περιστρέφεται το ντοκιμαντέρ είναι οι 5 συγγραφείς οι οποίοι εκπροσωπούν ο καθένας τη χώρα του. Ο Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο ΙΙ για το Μεξικό, ο Λεονάρδο Παδούρα για την Κούβα, για τη Χιλή ο Λουίς Σαπούλβεδα, για το Περού ο Σαντιάγο Ρονκαλιόλο και για την Αργεντινή η Καούντια Πινιέιρο. Οι συγγραφείς μοιράζονται τις εμπειρίες τους και διαβάζουν αποσπάσματα από τα βιβλία τους, αποτυπώνοντας ξεκάθαρα μέσα από αυτά, το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο λαμβάνουν χώρα οι ιστορίες τους.
Κλείνοντας θέλω μόνο να πω ότι το “latin noir” ως λογοτεχνικό είδος, είναι μια συγκλονιστική και διαρκώς εξελισσόμενη ιστορία. Είναι ζωντανός οργανισμός. Μια ιστορία που περίτρανα αποδεικνύει πως η λογοτεχνία μπορεί να αντισταθεί και να αντιμετωπίσει με θάρρος, θράσος και –γιατί όχι;- χιούμορ, τις πιο «μαύρες» στιγμές της ανθρώπινης ιστορίας. Μία ηχηρή υπενθύμιση πως «Η πένα είναι ισχυρότερη από το ξίφος» (Edward Bulwer-Lytton, 1839).
Το υλικό που είχε συγκεντρώσει ο κος Αποστολίδης, ήταν τόσο πολύ που δεν χωρούσε σε ένα φιλμ μιας ώρας, οπότε κυκλοφόρησε και βιβλίο, με τον ίδιο τίτλο, από τις εκδόσεις Άγρα.
Μπορείτε να δείτε το ντοκιμαντέρ εδώ: https://www.ertflix.gr/en/vod/vod.190299-latin-noir
Photo by Juan Cruz Mountford on Unsplash
Photo credit: https://www.facebook.com/flixgrofficial/photos/a.109418841499969/157756749999511/
Η Γιώτα Βασιλείου είναι blogger και φανατική αναγνώστρια
